Geçen hafta kütüphanemi karıştırırken tesadüfen bir kitap geçti elime. Damızlık kızın öyküsü. Ne zaman aldığımı bile hatırlayamadım ama ismi ilgimi çekti. Kitabı okumaya başladım. Çok akıcı bir dille yazılmıştı. Kitap öyle sürükleyiciydi ki ben fark etmeden saatler geçti. Kitabı okurken kaşlarım çatıldı, yüzüm buruştu hatta bazı satırlarda kitabı elimden fırlatmak istedim. Ama devam ettim. Gerçekleri görmezden gelmenin bir kurtuluş yolu olmadığını öğreneli çok olmuştu.
Peki beni bu kadar etkileyen bu kitap neyi anlatıyordu? Margaret Atwood tarafından 1980’lerde yazılan bu kitap distopik bir ülkeyi anlatıyordu. Hayatım boyunca okuduğum hiçbir bilim kurgu kitabı beni bu kadar etkilememişti. Daha doğrusu korkutmamıştı. Size kitabı anlatmayacağım sadece üzerimdeki etkisini anlatabilmek için bazı küçük bilgiler vereceğim. Bana göre kitabın bu kadar etkileyici olması değişimin, günümüz dünyasına da uyarlanabilir şekilde fark edilmeden yapılması. Klasik bir Amerika tasviri ile başlayan kitapta ne zaman olduğu fark edilmeden ülkenin kadınlar için nasıl da cehenneme dönüştüğü anlatılmaktadır.
Sınırlamalar gerçekten teröristler ile mücadele etmek için mi kullanılıyor? Peki yarın kadınlar, doğum kontrol haplarına ulaşmak için eşlerinden onay almak zorunda kalsa bu durumu kabullenir misiniz? Tüm verilerimiz çalındı, sahip olduğumuz her şeye devlet bir sözüyle el koyabilir halde. Yarın kadınlar çalışamaz dense ne yapabiliriz? “Bekar kadınları sahiplendireceğiz.” diyen bir siyasetçi vardı, hatırladınız mı? Gerçekten ülke yönetimi bu düşüncede insanlar tarafından ele geçirilse neler olur bir düşünelim. Kadınların eğitim alması hatta okuması yasaklanır, kız çocukları “sadece” eş olmayı öğrenmek için okula giderler. Kadınlar çalışamaz, varlık edinemez. Hatta kitap okuyan kadınların ceza olarak parmakları kesilir. Kürtaj yasaklanır. Evlilik dışı cinsel ilişki ölümle cezalandırılır. Farklı cinsel eğilime sahip bireyler idam edilir. Peki tüm bunlar da yeterli gelmezse, bu düşüncedeki insanlar tarafından “ahlaksız” olarak nitelendirilen kadınlar ne olacak? İşte karşınızda “damızlıklar”.
Damızlık kızın öyküsü kitabındaki uygulama aslında Tevrat’a dayandırılmıştır. Tevrat’taki anlatıma göre Yakup peygamberin eşi Rahel çocuk doğuramamaktadır ve aralarında aşağıdaki diyalog yaşanır.
Rahel kıskançlıkla Yakup’a der ki:
“Bana çocuk ver, yoksa ölürüm!”
(Yaratılış 30:1)
Yakup öfkelenir:
“Ben mi Tanrı’yım ki, rahmini bağladı?”
(Yaratılış 30:2)
Bunun üzerine Rahel şöyle der:
“İşte cariyem Bilha. Onunla birlikte ol, benim dizlerimde doğursun ki, ben de ondan çocuk sahibi olayım.”
(Yaratılış 30:3)
Kitapta yer alan Gilead ülkesi de din temel alınarak yönetilen bir ülkedir. Bu ülkede önemli komutanlar kendi eşlerinden çocuk sahibi olamazlarsa “damızlık” diye adlandırılmış olan hizmetçilerden çocuk sahibi olma hakları vardır. Uygulamanın detayı çoğu okuyucu için mide bulandırıcı olarak nitelendirilebilir.
Margeret Atwood’un bence en sarsıcı eseri Damızlık Kızın Öyküsü kitabıdır. O kadar ki kitap bittiğinde Gilead diye bir ülkenin tarihte gerçekten var olduğunu ve bu şekilde yönetildiğini sanmıştım. Damızlık Kızın Öyküsü kitabı 1990 yılında filme uyarlansa da bu yapıt hak ettiği ilgiyi görememiştir. Ancak 2017 yılında Hulu Tv’de yayınlanmaya başlayan dizi uyarlaması dünya genelinde büyük ses getirmiş ve birçok ödül kazanmıştır.
Damızlık Kızın Öyküsü kadın direnişi için yapılan protestolarda da konu olmuştur. 2016 Amerika seçimlerinde Donald Trump seçim çalışmasında kadın haklarını geriye götürecek vaatler sunmuş ve kürtaj karşıtı görüşlerini açıkça dile getirmiştir. Ertesi yıl Trump başkan seçildiğinde ise birçok eyalette insanlar “Women’s March (Kadınların Yürüyüşü)” adıyla bir etkinlik düzenlemişlerdir. Bu etkinliğe katılan bazı aktivistler aynı yıl diziye uyarlanmış olan Damızlık Kızın Öyküsü’ndeki damızlık kız karakterlerinin kırmızı pelerin ve beyaz şapka kostümlerini giyerek dikkat çekmişlerdir. Ayrıca damızlık kız kıyafeti Kanada, İrlanda, Arjantin, İngiltere ve Türkiye gibi ülkelerde de özellikle kürtaj hakları ve kadına yönelik şiddete karşı düzenlenen protestolarda da kullanılmıştır.
Hala büyük ses getiren kitap ve dizi uyarlaması kadın haklarına sahip çıkmanın önemini özellikle günümüz kadınlarına çarpıcı bir şekilde göstermektedir. Feminist hareketin başucu eseri olan bu kitap tüm dünyada kadın hareketleri protestolarında anılma ve kadınlara mücadele cesareti vermektedir. Bu sebeple özellikle kadınlar tarafından okunması kesinlikle önemlidir.
